Als we aan het stoïcisme denken, denken we vaak aan Seneca de Jongere, Musonius Rufus, Epictetus en Marcus Aurelius. Hoewel dit logisch is, aangezien we voornamelijk vertrouwen op hun bestaande geschriften als onderdelen van de filosofische school. Maar weet je wie Zeno van Citium is en wat zijn rol was in het stoïcisme?
Zeno van Citium publiceerde zijn versie van The Republic als reactie op die van Plato. Het boek heeft het niet overleefd, maar beeldt een stoïcijnse utopie uit, gebaseerd op ascetische waarden.
Wie is Zeno van Citium?
Zeno werd rond 333 vGT geboren in de stad Citium, een Griekse kolonie op Cyprus, als zoon van een handelaar. Citium had een omvangrijke Fenicische gemeenschap en er zijn aanwijzingen dat Zeno van Fenicische afkomst was. De meeste van zijn kennis komt uit Diogenes Laertius' Lives of Eminent Philosophers.
Zeno groeide uit tot koopman en op dertigjarige leeftijd leed hij schipbreuk terwijl hij paarse verf van Fenicië naar Peiraeus verscheepte.
In Athene werd hij aangetrokken door de werken van enkele filosofen in een boekhandel. Zeno werd een leerling van Crates en studeerde later bij verschillende andere filosofen, waaronder Stilpon van Megara.
Zeno begon zijn lezingen te geven terwijl hij de Stoa Poikile op en neer slenterde na jaren van studie onder andere filosofen. Hij deed dit om vrede te brengen in de Stoa, waar veertienhonderd mensen waren afgeslacht tijdens een eerdere politieke instabiliteit. Volgelingen kwamen hier om zijn leringen te horen en werden geroepen Stoïcijnen.
Zeno hield niet van mensenmassa's en liep het liefst met twee of drie maatjes. Hij vermeed oogcontact met zijn publiek.
Zeno was beroemd om zijn onthoudingsvermogen en sobere levensstijl; hij was erg zuinig, at ongekookt voedsel en droeg weinig kleding. De inwoners van Athene bewonderden hem omdat hij volgens zijn eigen overtuigingen leefde en een voorbeeld van matigheid en deugdzaamheid was voor de jonge mannen van de stad. Toen hem ernaar werd gevraagd, dronk hij graag wijn op etentjes en zei hij dat het beter was om uit te glijden met de voeten dan met de mond.
Zeno stierf omstreeks het jaar 246 vGT. Er waren tegenstrijdige beweringen over zijn leeftijd toen hij stierf; sommigen dachten dat hij 98 was, terwijl zijn leerling Perseus zei dat hij 72 was. (Bron: Nieuwe Wereld Encyclopedie)
Waar heeft Zeno nog meer aan gewerkt?
Zeno wordt het best herinnerd als de grondlegger van de stoïcijnse school van de Hellenistische filosofie, die ongeveer 400 jaar prominent aanwezig was onder Grieken en Romeinen. Terwijl hij studeerde bij verschillende cynici, met name Crates en Stilpon of Megara, ontwikkelde hij zijn theorieën.
Zijn geschreven werken zijn, net als die van veel andere vroege Griekse filosofen, vernietigd, en zijn denksysteem moet worden samengesteld uit stukjes die in de geschriften van volgende denkers zijn geciteerd.
Zijn beroemdste werk was de Republiek, die een anarchistische utopie voorstelde die uitsluitend door de rede werd bestuurd en zonder de noodzaak van geld, rechtbanken of tempels.
Diogenes noemt nog 22 geschriften van Zeno over onderwerpen als de essentie van de mens, de passies, het zicht, de ethiek, de verplichting, de wet en de stelling van Pythagoras.
Zeno was de eerste die drie soorten redeneringen onderscheidde: logica, natuurfilosofie of fysica, en ethiek, waarbij ethiek de belangrijkste was. Volgens Diogenes was Zeno de eerste die de term gebruikte: verplichting. Hij geloofde dat geluk werd gevonden in het overwinnen van passies en emoties en volgens de goddelijke wil, die het universum regeert. (Bron: Nieuwe Wereld Encyclopedie)